23.10.2025 Ο πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Παναγιωτόπουλος, μιλάει στο κανάλι της «Ν» και στην εκπομπή Ad Hoc για ελληνοτουρκικά, σχέση Τραμπ – Πούτιν και Μνημείο Άγνωστου Στρατιώτη.

Όλη η συνέντευξη του πρώην Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Βουλευτή Ν. Καβάλας Νίκου Παναγιωτόπουλου στην εκπομπή Ad Hoc, στο κανάλι της ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ και στη δημοσιογράφο Αλεξία Τασούλη:

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Ως Υπουργός Εθνικής Άμυνας αλλά και Μεταναστευτικής Πολιτικής κ. Παναγιωτόπουλε, διαχειριστήκατε πολλά κρίσιμα θέματα και στα ελληνοτουρκικά. Οπότε θέλω να ξεκινήσουμε με αυτό το κεφάλαιο, το χαρτοφυλάκιο των ελληνοτουρκικών, διότι είχαμε μία ανακοίνωση πρωτοβουλίας από τον Πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη από το βήμα της Βουλής, για πενταμερή διάσκεψη, που αρχικά δεν είπανε ποιες χώρες θα συμμετάσχουν. Στη συνέχεια έγινε διευκρίνιση ότι αφορά την Τουρκία, την Κύπρο, τη Λιβύη, την Αίγυπτο. Περιμένουμε να δούμε αν υπάρχει χρονοδιάγραμμα. Ταυτόχρονα είχαμε μία δήλωση του Χακάν Φιντάν που έθεσε πάλι θέμα συζήτησης για το εύρος των χωρικών υδάτων. Ποια είναι η εκτίμησή σας για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά με βάση αυτά τα δύο γεγονότα; Την πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης και τη δήλωση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Είναι δεδομένο κα Τασούλη, ότι η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι μια περιοχή μεγάλων γεωπολιτικών εντάσεων, ιδίως το τελευταίο διάστημα και αναπτύσσονται διάφορες αντιπαλότητες ενεργειακής φύσεως ακόμα και στρατιωτικής ισχύος. Μαίνονται πολεμικές συγκρούσεις, παρά τις τελευταίες εξελίξεις, στην στρατιωτική σύγκρουση Ισραήλ και Γάζας. Έχουμε πεδίο ακόμα και ένταση μεταναστευτικών ροών μέσω της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου. Γενικά είναι μια περιοχή η οποία παρουσιάζει μεγάλο γεωπολιτικό ενδιαφέρον με όλους αυτούς τους ανταγωνισμούς που αναπτύσσονται. Το σχόλιο που έχω να κάνω αμέσως, σχετικά με την πρωτοβουλία του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη, είναι ότι πρόκειται για μια έξυπνη διπλωματική κίνηση. Αναλαμβάνει μία πρωτοβουλία. Και με αυτό φαίνεται ότι η Ελλάδα δεν είναι ουραγός των εξελίξεων αλλά πρωταγωνιστεί. Πάντα μια πολυμερής διπλωματική πρωτοβουλία έχει αυτό το χαρακτήρα. Βάζει δύο πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Το είπε και σήμερα ο Πρωθυπουργός προσερχόμενος στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού συμβουλίου, ότι συμμετέχει η Κύπρος. Γιατί δεν είναι στον Ινδικό Ωκεανό, η Κύπρος, είναι στην Ανατολική Μεσόγειο. Και αλλοίμονο, αυτό θα πρέπει να το αποδεχθεί η Τουρκία.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Μπορεί να το αποδεχθεί η Τουρκία, όμως μπορεί να θέσει όρο, να λάβουν μέρος και τα κατεχόμενα…

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Τα κατεχόμενα όμως δεν είναι διεθνώς αναγνωρισμένο Κράτος. Δεν έχουν το ίδιο status΄, όπως η Ευρωπαϊκή χώρα, Κύπρος. Επομένως, η προϋπόθεση που βάζει ο Πρωθυπουργός, είναι η σωστή προϋπόθεση. Κι από κει και πέρα χρειάζεται πολλή δουλειά σε επίπεδο προετοιμασίας αυτής της πολυμερούς διπλωματικής πρωτοβουλίας. Είναι όμως αυτός, ένας τρόπος ώστε η Ελλάδα να αποδείξει ότι βρίσκεται στο προσκήνιο των εξελίξεων. Διπλωματικά πρόκειται για μία καλή κίνηση. Και συνήθως όλοι εκείνοι που πιστεύουν στο διάλογο, τουλάχιστον θεωρητικά, και θεωρούν ότι πρέπει να τα συζητάμε, να τα βάζουμε κάτω μήπως τα βρούμε μεταξύ μας… έχουν μία πρώτης τάξης ευκαιρία να προσέλθουν σε έναν διευρυμένης φύσεως διάλογο, ως συμμετέχοντες σε αυτή την πολυμερή συνδιάσκεψη για τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Αν διατεινόμαστε όλες οι χώρες, ότι επιθυμούμε την ασφάλεια και την σταθερότητα. Αλλιώς, αυτό θα προκύψει από αυτά που θα γίνουν στη συνδιάσκεψη. Θεωρώ όμως ότι είναι μία καλή πρωτοβουλία.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Εσείς, επί των ημερών σας στο Υπουργείο Άμυνας, χειριστήκατε πολλές κρίσεις με τα ελληνοτουρκικά. Πιστεύετε ότι αυτή η δήλωση του Χακάν Φιντάν του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, να γίνει συζήτηση. Από τη μία η Ελλάδα μιλάει για 12 ναυτικά μίλια το εύρος της, εμείς λέμε 6 ναυτικά μίλια, να τα βρούμε κάπου στη μέση… Ανοίγει η κουβέντα για κλιμακωτά χωρικά ύδατα; Όπως είχε γίνει επί Κυβέρνησης Σημίτη στις κρυφές διερευνητικές συνομιλίες;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Ανοίγει μία συζήτηση. Είναι μία αρκετά έξυπνη, πονηρή αν θέλετε τοποθέτηση. Όμως νομίζω ότι εδώ η Ελλάδα, έχει βάλει τις κόκκινες γραμμές της. Είναι σαφής η θέση μας. Τι μπορούμε δηλαδή να συζητήσουμε και τι είναι εκτός συζήτησης, όσον αφορά τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Πάντα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι δηλώσεις ενός ανώτατου Τούρκου αξιωματούχου, και ειδικά του Χακάν Φιντάν, πρέπει να ερευνώνται στη βάση του εσωτερικού ακροατηρίου της Τουρκίας. Και ξέρουμε ότι ο συγκεκριμένος είναι δυνατά μέσα στο παιχνίδι της διαδοχής, όταν εν πάση περίπτωση ο Πρόεδρος Ερντογάν αποχωρήσει. Κι αυτό έχει τη δική του σημασία. Από τη μια μεριά είναι μία πρόσκληση για συζήτηση και αυτό είναι θετικό. Και από την άλλη μεριά είναι το πλαίσιο των θεμάτων που μπορούν να συζητηθούν μεταξύ των δύο χωρών, καλή τη πίστη πάντα. Και νομίζω ότι το έχει προσδιορίσει κατηγορηματικά το πλαίσιο συζήτησης η Ελληνική Κυβέρνηση, αλλά και τα όρια αυτού.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Θα συζητήσουμε δηλαδή εμείς την πιθανότητα επέκτασης των δικών μας χωρικών υδάτων, όχι όμως να φτάσουμε στα 12 ναυτικά μίλια, με αντάλλαγμα να ακυρωθεί το Casus Belli  από την Τουρκική πλευρά;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Τώρα βάζετε ανταλλάγματα. Αυτό θυμίζει λίγο το ανατολίτικο παζάρι. Δώσε μου αυτό εσύ, πάρε αυτό, εγώ δίνω αυτά… Δεδομένου ότι έχουμε ορίσει τις κόκκινες γραμμές μας, ξέρουμε τι μπορούμε να συζητήσουμε και τι όχι. Η Ελλάδα είπαμε διατηρεί το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 μίλια. Δεν το έχει ασκήσει, αλλά το διατηρεί. Θα δούμε τι προτάσεις θα πέσουν στο τραπέζι. Δεν πιστεύω ότι έχει κανείς την πρόθεση να τα βρει στα 8 μίλια για παράδειγμα, επειδή θα πάμε σε αυτή τη λογική. Κόψε λίγο εσύ, κόβω λίγο εγώ, να τα βρούμε κάπου στη μέση. Γιατί αυτά τα πράγματα όπως προείπαμε, δεν είναι αντικείμενο προσδιορισμού ενός ενοικίου, ενός συμβολαίου μίσθωσης. Είναι κυριαρχικά δικαιώματα. Κι εμείς πρέπει να είμαστε πολύ σαφείς και κατηγορηματικοί στις κόκκινες γραμμές μας, στα πλαίσια εντός των οποίων συζητάμε και εκτός των οποίων δεν μπορούμε να συζητάμε. Και το έχει επικοινωνήσει αυτό η Ελληνική Κυβέρνηση, από τον Πρωθυπουργό ασφαλώς και από τον έλληνας Υπουργό Εξωτερικών.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Γιατί ο Πρωθυπουργός από το βήμα του ΟΗΕ πολύ σωστά είπε, η Τουρκία πρέπει να παραιτηθεί της απόφασης της από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση για το Casus Belli προκειμένου να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Safe, ενώ από την πλευρά της η Τουρκία δεν έχει πει τίποτα. Κανένας Τούρκος αξιωματούχος. Που σημαίνει, ότι δεν πρόκειται να πει ότι το Casus Belli δεν ισχύει πια. Άρα εμείς δεν θα βάλουμε προφανώς βέτο σε αυτό το ευρωπαϊκό σχέδιο Safe;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Έτσι όπως έχει δομηθεί το πρόγραμμα Safe, η συμμετοχή τρίτων χωρών προϋποθέτει ομοφωνία. Δηλαδή, να συμφωνήσουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες να επιτραπεί η συμμετοχή τους. Άρα η Ελλάδα, έχει ένα δικαίωμα να μην συμφωνήσει, αν κρίνει, και αυτό θα το σταθμίσει η ελληνική πλευρά, εάν θίγεται κάποιο ζωτικό συμφέρον ασφάλειάς της. Η Ελλάδα ήταν σαφής σε αυτό. Και ήταν μια επιτυχία της ελληνικής πλευράς, το ότι μπήκε αυτός ο όρος στις προϋποθέσεις για να ενταχθεί μία Τρίτη χώρα στο πρόγραμμα. Να θυμίσουμε ότι το Safe είναι ένα πρόγραμμα, μέσω του οποίου, οι ευρωπαϊκές χώρες, τα κράτη – μέλη της ΕΕ, μπορούν να δανειστούν με ευνοϊκούς όρους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η οποία ΕΕ, δανείζεται με την άριστη πιστοληπτική ικανότητα που διαθέτει από τις αγορές και δανείζει φθηνά τα κράτη – μέλη, ώστε να επενδύσουν στην άμυνά τους. Προσδιορίζει το κάθε κράτος – μέλος τις ανάγκες του και καταθέτει προτάσεις. Το έκανε και η ελληνική πλευρά και έχει μια ευκαιρία, που για μένα δεν πρέπει να πάει χαμένη. Πρέπει να τις εκμεταλλευόμαστε όλες τις ευκαιρίες στο ακέραιο. Να πάει δηλαδή να αντλήσει κάποια ευνοϊκή χρηματοδότηση. Και όσον αφορά στα επιτόκια πληρωμής αλλά και στο χρόνο αποπληρωμής απώτερος, προκειμένου να δανειστεί φθηνά. Ακολούθως να επενδύσει κυρίως σε τεχνολογίες αιχμής στην άμυνα. Αυτά τα κονδύλια δεν προορίζονται για να χρηματοδοτήσουμε την τέταρτη φρεγάτα Belharra, που συμφωνήσαμε προ ημερών ας πούμε, αλλά σε τεχνολογίες αιχμής.. drones, συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που προσδιορίζουν άλλωστε το σύγχρονο πεδίο μάχης και τα έχουμε απολύτως ανάγκη. Για να πάμε όμως στο Safe και να επιτραπεί εκεί η συμμετοχή τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, (αλλά και Μ. Βρετανία, ή ΗΠΑ… ) που ενδιαφέρονται έντονα για συμμετοχή, θα πρέπει να συμφωνήσουν όλα τα κράτη – μέλη. Αν δεν συμφωνήσει η Ελλάδα δεν θα γίνει δεκτή συμμετοχή τρίτης χώρας  που εκδηλώνει ενδιαφέρον. Κι εδώ πολύ σωστά ο Πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης είπε, το συζητάμε για την Τουρκία, αλλά ας κάνει πρώτα ένα βήμα. Λογικό δεν ακούγεται: Αν μια χώρα θέλει να είναι μέλος του κοινού ευρωπαϊκού οικοδομήματος για την άμυνα και την ασφάλεια, η πιο απλή προϋπόθεση που πρέπει να ικανοποιείται είναι να μην απειλεί, με μία τόσο ευθεία απειλή όπως το Casus Belli. Αιτία πολέμου είναι να επεκτείνεις χωρικά ύδατα και μάλιστα σε μια ευρωπαϊκή χώρα από την απόφαση της οποίας εξαρτάται η είσοδός σου στο Safe. Νομίζω είναι πολύ βασική η λογική που πρέπει να ικανοποιηθεί εδώ. Ε, ας το δούμε.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Θέλω να σταθούμε και στον Ταγίπ Ερντογάν τον ίδιο και στη σχέση που έχει αναπτύξει με τον Ντόναλντ Τράμπ. Ακούσαμε τον Αμερικανό Πρόεδρο από την Αίγυπτο να συγχαίρει τον Πρόεδρο της Τουρκίας για τον ρόλο που όπως είπε, έπαιξε στο να επιτευχθεί εκεχειρία στη Μέση Ανατολή. Στη συνέχεια ο κ. Τραμπ είπε στο αεροπλάνο στους δημοσιογράφους, ότι θα μπορούσε να παίξει ο Ερντογάν έναν διαμεσολαβητικό ρόλο στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας. Ήθελα να ρωτήσω αν πιστεύετε ότι αυτή η σχέση που φαίνεται να είναι καλή, μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν, μπορεί να επηρεάσει με κάποιο τρόπο και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Η σχέση όντως, η προσωπική, μεταξύ Προέδρου Τραμπ και Προέδρου Ερντογάν φαίνεται καλή. Αλλά ας μη γελιόμαστε, δεν πήρε όλα όσα ήθελε ο Ερντογάν στην πολυδιαφημιζόμενη συνάντησή του στο Λευκό Οίκο, όταν πήγαν στη ΝΥ όλοι μαζί, στο πλαίσιο της Συνόδου του ΟΗΕ. Έκλεισε το ραντεβού το Λευκό Οίκο, αλλά εκεί ο Τραμπ του έβαλε δύσκολα και του τα είπε μάλιστα και on camera. Έχουμε, είπε, συνεργασία με την Τουρκία, αλλά πρέπει να κάνει κι εκείνος κάτι για μας. Τι είναι αυτό που πρέπει να κάνει ο Ερνταγάν;  Είναι κάτι δύσκολο να το κάνει. Να κόψει δηλαδή τις σχέσεις με Ρωσία και Κίνα. Να λύσει το πρόβλημα με τους S400, που είναι μεγάλο αγκάθι με τους Αμερικανούς. Κι αν δεν είναι τόσο μεγάλο αγκάθι για τον Πρόεδρο Τραμπ, θα είναι σίγουρα για τη Βουλή των Αντιπροσώπων και την Γερουσία των ΗΠΑ, ώστε να δώσουν συναίνεση αμυντικής ενίσχυσης της Τουρκίας, όσο αυτή κρατάει τους S400 που έχει αγοράσει από τη Ρωσία. Επιπλέον, να απεξαρτηθούν από τις εμπορικές σχέσεις με την Κίνα ή μάλλον να τις μειώσουν. Αυτά δεν είναι τόσο εύκολα για έναν Ερντογάν, ο οποίος έχει περί πολλού τη δυνατότητα της Τουρκίας να έχει σχέσεις και εμπορικές συναλλαγές με όλους τους μεγάλους παίκτες της διεθνούς γεωπολιτικής σκηνής. Και δεν είναι προσκολλημένος μόνο στο άρμα των ΗΠΑ ή προς τη Δύση. Επομένως, θα πρέπει πρώτα ο Ερντογάν να δείξει κάποιες βασικές αλλαγές στις συμπεριφορές για να έχει δικαίωμα να απαιτήσει και να πάρει κι αυτά που ζητάει. Καλή η προσωπική χημεία, καλές οι συμπάθειες ενδεχομένως, αλλά εδώ όπως καταλαβαίνετε, και το έχει δείξει η αμερικανική πλευρά, είναι τα γεγονότα και τα συμφέροντα. Και η Αμερική δια του Προέδρου της, ειδικά δια του Προέδρου της, έχει δείξει ότι συζητάει τα πάντα, στη βάση όμως συναλλακτικών πρακτικών. Δώσε μου αυτό, για να πάρεις κάτι άλλο. Διαφορετικά τι μου το ζητάς. Όσο κι αν σε «πάω», για να το πούμε κι έτσι.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Το βλέπουμε άλλωστε αυτό και στη Ρωσο-ουκρανική διένεξη. Βλέπουμε τον Τραμπ που ανέλαβε τη θητεία του τον Ιανουάριο, κι έλεγε καλά λόγια για τον Πούτιν, να συναντιούνται στην Αλάσκα, να ανταλλάσουν  χειραψίες, φωτογραφίες, και στη συνέχεια να συγχαίρει ο Πούτιν το ρόλο που έπαιξε ο Τραμπ στη Μ. Ανατολή. Χθες όμως μάθαμε ότι ο Τραμπ ανακοίνωσε κυρώσεις σε ενεργειακούς κολοσσούς. Και πάλι αυτή η σχέση είναι μια ζέστη και μια κρύο.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Διότι δεν πήρε αυτό που ήθελε. Ο Τραμπ είχε επενδύσει πάρα πολύ, με την ανάληψη της Προεδρίας του, στη σχέση του με τον Πούτιν, προκειμένου να επιτύχει την ειρήνευση στη στρατιωτική διαμάχη Ρωσίας – Ουκρανίας. Του αρέσει να συναλλάσσεται με σκληρούς ηγέτες παγκόσμιας εμβέλειας. Όπως ας πούμε ο Πούτιν. Αλλά θέλει να παίρνει κι αυτό που επιδιώκει. Είχε επομένως επενδύσει σε αυτή τη σχέση για να επιτύχει την ειρήνη στην Ουκρανία. Τώρα αντιλαμβάνεται ότι τελικά ίσως και να μην θέλει πολύ η Ρωσική πλευρά αυτή την ειρήνη. Έχει το πάνω χέρι στο στρατιωτικό πεδίο και είναι λογικό. Διότι υπάρχει κόπωση, υπάρχουν μεγαλύτερες δυνατότητες της Ρωσίας, που ιστορικά διέθεται, ώστε να μπορεί να κινητοποιήσει περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό, να μπορεί να καλύψει τις ζημιές της σε επίπεδο οπλικών συστημάτων που έχουν καταστραφεί και να επιμείνει σε έναν πόλεμο φθοράς. Αυτό συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία. Τελικά όπως προκύπτει, ίσως η Ρωσία θέλει να συζητάει αλλά δε θέλει να επιτύχει την ειρήνη. Η οποία ειρήνη, εξαρτάται από μία συμφωνία, στο κέντρο της οποίας, θα είναι οι εγγυήσεις ασφαλείας και για τις δύο πλευρές. Τι θέλει η Ρωσία; Όχι επέκταση του ΝΑΤΟ, όχι τώρα στην Ευρώπη η Ουκρανία, ουδέτερα εδάφη. Ζήτησε την περιοχή του Ντόνετσκ, που είναι βαριά απώλεια, τόσων εδαφών, για την ουκρανική πλευρά. Και βάζει όρους που είναι δύσκολο να γίνουν αποδεκτοί από την άλλη πλευρά. Για το λόγο αυτό, καταλαβαίνει και ο Αμερικανός Πρόεδρος, ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τα υπολόγιζε αρχικά. Και δυσανασχετεί. Και δυσανασχετώντας, αυξάνει την πίεση, που είναι περισσότερες κυρώσεις. Έρχεται πιο κοντά στις ευρωπαϊκές θέσεις σε ότι αφορά την αντιμετώπιση της Ρωσίας σε αυτή την ιστορία. Είναι στο τραπέζι μια επικείμενη συνάντηση, Τραμπ – Πούτιν. Υπάρχει διπλωματικός πυρετός να γίνει αυτή η συνάντηση. Δεν θα είναι εύκολο όμως στο τέλος.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:

Κλείνοντας να σας ρωτήσω για το θέμα των ημερών σε πολιτικό επίπεδο. Το θέμα του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη. Ψηφίστηκε η τροπολογία. Θεωρείτε ότι ήταν σωστή η απόφαση αυτή, να περάσει η ευθύνη της φύλαξης του Μνημείου στις ΕΔ;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ:

Θεωρώ ότι ήταν σωστή η απόφαση καταρχήν, να αναληφθούν πρωτοβουλίες για να προστατευθεί το Μνημείο, γιατί δεν είναι το οποιοδήποτε Μνημείο. Είναι ο τάφος, μέσω του οποίου τιμούμε τη μνήμη των νεκρών στρατιωτών που έπεσαν στα φονικά πεδία της μάχης που πολέμησε ο ελληνικός στρατός και είναι πολλές μάχες, μέσα και έξω από την Ελλάδα, κατά τους πολέμους που η Ελλάδα χρειάστηκε να δώσει. Αυτούς τιμούμε, τη μνήμη τους, τη θυσία τους. Επομένως, είναι ένα Μνημείο με ύψιστο εθνικό συμβολισμό. Εκτιμώ ότι αυτό πρέπει να προστατεύεται και να μην γίνεται ένας άλλος χώρος, όπου οποιοσδήποτε είτε έχει δίκαιο είτε όχι. Και δεν θέλω να αναμείξω σε αυτή τη συζήτηση, την συγκεκριμένη υπόθεση των γονέων των θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών, οι οποίοι ψάχνουν το δίκιο τους και καλά κάνουν. Όλο αυτό πρέπει να μείνει έξω από το Μνημείο. Με κάποιο τρόπο πρέπει να οργανωθεί η προστασία του. Η τροπολογία να αναλάβει τη φροντίδα του, μεταξύ του οποίου και των καθαρισμό του, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, είναι νομίζω σωστή πρωτοβουλία. Την τροπολογία αυτή την υπέγραψαν έξι συναρμόδιοι υπουργοί, μεταξύ των οποίων κι αυτός που θα έχει την πιο βαριά ευθύνη και αρμοδιότητα, ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Το Υπουργείο αυτό αναλαμβάνει την προστασία του Μνημείου. Πρέπει να το μεταχειριζόμαστε με λίγο διαφορετικό τρόπο, με περισσότερο δέος και σεβασμό. Ιδίως γι αυτά που συμβολίζει, και τη διαφορά του με τα πολλά άλλα μνημεία που υπάρχουν.

Για να θυμηθώ και λίγο, τον πολύ μεγάλο Διονύση Σαββόπουλο, που μας άφησε προχθές, εκεί προσέρχεσαι με όρους, σεμνά και σε στάση προσοχής. «Γονατίζω και το αίμα σου φιλώ», Ωδή στο Γιώργο Καραϊσκάκη.

Είναι λοιπόν μια ευκαιρία να καταλάβουν οι Έλληνες, ιδίως τα νέα παιδιά, που ενδεχομένως δεν έχουν διδαχθεί πολλά για τις μεγάλες μάχες που έδωσαν οι απλοί Έλληνες στρατιώτες και έπεσαν νεκροί. Και μάλιστα κάποιοι δεν κατέστη δυνατόν να ταφούν στον τόπο τους. Βρίσκονται εκεί, στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, σε αυτό το κενοτάφιο, που τους φιλοξενεί και μπορούμε να το επισκεφθούμε και να τους τιμήσουμε. Να φέρουμε άρα στη μνήμη μας, να αναστοχαστούμε και να καταλάβουμε τι συμβολίζει αυτό το Μνημείο και ο πέριξ χώρος. Όποιος θέλει να διαμαρτυρηθεί υπάρχει πολύς χώρος για να το κάνει. Δεν στρέφεται όλο αυτό κατά της συνταγματικά κατοχυρωμένης ελευθερίας των συναθροίσεων. Αλλοίμονο. Καθώς και το περίεργο που παρατηρούμε, τώρα τελευταία, πως σε κάθε νομοσχέδιο ή τροπολογία που κατατίθεται στη Βουλή, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, καταθέτουν ενστάσεις αντισυνταγματικότητας. Όλα αντισυνταγματικά πια; Είναι μικρόψυχες εξάλλου και οι ερμηνείες περί εκδικητικής διάθεσης του Πρωθυπουργού έναντι κάποιου που κέρδισε ή έχασε. Δεν θα έπρεπε να γίνεται τόσος ντόρος και συζήτηση για ένα τόσο αυτονόητο ζήτημα. Ίσως τελικά ήταν και η αφορμή για να διευθετήσουμε οριστικά αυτό το ζήτημα.